Cytaty

Kiedy Agata Wdowik robiła analizę publicystycznej recepcji dyskursu oświeceniowego w Polsce, w polskiej literaturze polonistycznej, to najbardziej intensywna recepcja oświecenia była w okresie stalinizmu. I pierwsze teksty i pierwsze odwroty od oświecenia były z 1953 i 1956 r. Z punktu widzenia oświecenia październikowa odwilż to było wpuszczanie antyoświeceniowych publikacji. Więc to są ciekawe paradoksy i później oświecenie nie miało już tak dobrej prasy. Wrócił romantyzm. Tutaj pewnie Przemysław Czapliński by nam do tego dodał analizę sarmatyzmu, pokazał on to omawiając ekranizację Potopu jako przykładu ideologii neosarmackiej, w pewnym momencie pożytecznej dla PRL. Nie zapominaj też, że mamy 1966-1968, czyli, wiadomo, najpierw konkurencja pomiędzy PZPR obchodzącym tysiąclecie państwa polskiego z Kościołem katolickim obchodzącym „Chrzest Polski”, a potem kampanię antysemicką. Widzimy zatem PZPR-owską fasadę z endeckim wsadem. Widać więc, że w polskim kontekście dyskurs oświeceniowy najpierw promowany był w takim okresie, w którym się musiał najwięcej tłumaczyć ze swoich bardzo dwuznacznych sojuszników. A później, także w Związku Radzieckim od lat 80. coraz silniej wyczerpywanie się języka postępowego powodowało, że popularny stał się język parapsychologii: Kaszpirowski, telepatie, UFO. I w Polsce to samo. Te komiksy według Dänikena wydawano przecież w PRL powszechnie.

Andrzej W. Nowak w Przemysław Witkowski, Faszyzm, który nadchodzi, Książka i Prasa, 2023