Cytaty

Perhaps rather appropriately, considering the alarming depth of its sinkholes, the ferocity of its winds (the infamous bura), and the peculiarity of its light — the glowing pinks and reds of its limestone buttresses before sunset — the 16th-century Croatian writer Petar Zoranić made Paklenica the entrance to Hell in his book Planine (‚The Mountains’, 1596). Zoranić describes the bura as a harsh wind blowing from Vražja vrata (‚Hell’s gate’ — hell in modern Croatian being pakao, whence Paklenica), and gives a mythical account of its origin — the sighing of a beautiful woman (named Bura) who was confined to the underworld for her excessive vanity.

Rudolf Abraham, Walking in Croatia, Cicerone Press, 2010

Zasada Towla symbolizuje rozłam między lewicą polityczną i społeczną, mający konsekwencje dla klasy robotniczej. Sto lat temu polityczna lewica zaczęła marzyć, że imigranci staną się nowym proletariatem. Świetlice socjalistyczne nie chciały jednak służyć rewolucji — ich założyciele uważali, że protesty polityczne nie zaleczą osobistych ran spowodowanych przez migrację i wykorzenienie. Nie znaczy to, że personel świetlic był apolityczny — większość zwolenników maleńkiej Socjalistycznej Partii Ameryki stanowili właśnie działacze lokalni. Wiedzieli jednak, że w ich codziennej pracy gniew przeciwko systemowi na niewiele się zda. Walka klasy robotniczej, uważali, powinna przede wszystkim przyczyniać się do rozwijania tkanki wspólnoty lokalnej. Czy przyczyni się to do narodzin większego ruchu, czy nie — dla lokalnego aktywisty największe znaczenie mieli ludzie dookoła.

Richard Sennett, Razem. Rytuały, zalety i zasady współpracy, tłum. Jan Dzierzgowski, Muza S.A., 2013

Zawsze będziemy niewielką mniejszością na świecie, ale kiedy mały naród osiągnie coś swoimi małymi środkami, ma to szczególną i nieporównywalną wartość moralną — jak ten wdowi grosz. Nie jesteśmy gorsi niż którykolwiek inny naród na świecie, a w niektórych sprawach jesteśmy nawet lepsi; i za granicą zaczynają to już dostrzegać. To nie szkodzi, że jesteśmy małym narodem, możemy poznać się lepiej i żyć intymniej, możemy bardziej czuć się jak w domu. Ale to wielka sprawa, kiedy mały naród nie pozostaje w tyle wśród innych narodów i ma udział w dążeniu do wyższego człowieczeństwa. I my chcemy dzwonić na dzwonnicy świata jak ci odvorowscy na čejkovickiej.

Karel Čapek, Rozmowy z Tomášem Garriguem Masarykiem, tłum. Andrzej Czcibor-Piotrowski, Leszek Engelking, Książkowe Klimaty, 2015

At the end of the war the Allies had to make a joint settlement of £220,000 (£9 milion in today’s money) to the Dutch authorities for looting just in the area of Nijmegen.

Anthony Beevor, The Battle of Arnhem: The Deadliest Airborne Operation of World War II, Viking, 2018

Even in the first week after airborne invasion, the Dutch in the region had also suffered from American and British looting. ‚Some of them are great people,’ Marijn Louis Deinum wrote of the American paratroopers in Nijmegen, ‚but it’s a great shame there is so much rabble amongs them, as they steal everything.’ Even officersjoined in, beliving they deserved it after risking their lives for the Dutch.

Anthony Beevor, The Battle of Arnhem: The Deadliest Airborne Operation of World War II, Viking, 2018

No i dobrze, uczyłem chłopców i dziewczyny, jak umiałem najlepiej, po jakimś czasie grywałem w dni powszednie na organach w kościele i chodziłem śpiewać na pogrzeby, tak to w owych czasach nauczyciele musieli robić. I kiedy tak na pogrzebach mówiłem po łacinie, wikary, ksiądz Satora, wytykał mi, że mam złą wymowę. Chciałem i ja rozumieć, co mówię. Wtedy też się zdarzył mi pierwszy konflikt ze zwierzchnością kościelną. Opowiadałem dzieciom w szkole, zgodnie z tym, czego nauczyłem się w szkole wydziałowej, że Słońce stoi w miejscu i że Ziemia obraca się wokół niego. Dzieci powtórzyły to w domu i matki poszły na skargę do księdza dziekana: że gorszę im dzieci, że głoszę niesłychane rzeczy w niezgodzie z Pismem Świętym. Ksiądz Franc jakoś to załatwił; kilka dni później odbywał się jarmark, wieśniacy naradzili się wspólnie i przyszli do mnie do szkoły. Wzdrygam się: oho, może być źle, ale ja się nie dam! Wówczas jeden z nich wystąpił i powiada: „Panie nauczycielu, dobrze pan to dzieciom tłumaczy. Proszę nie zważać na nasze baby i uczyć tak dalej!”. A potem jeden po drugim sięgali do kieszeni i zostawili mi na pianinie po czterograjcarówce — albo przynajmniej po grajcarze.

Karel Čapek, Rozmowy z Tomášem Garriguem Masarykiem, tłum. Andrzej Czcibor-Piotrowski, Leszek Engelking, Książkowe Klimaty, 2015

In The Suffragents: How Women Used Men to Get the Vote, my colleague Brooke Kroger chronicles the many men who worked for women’s equality. Of these men, several were professors–of history, literature, philosophy. None of them were professors of mathematics, however.

Meredith Broussard, Artificial Unintelligence. How Computers Misunderstand the World, MIT Press, 2018

Owoców się nie pilnowało, nie było po co; pozrywaliśmy je, jeszcze zielone. Wówczas drzewa owocowe stanowiły dla gospodarza kulę u nogi; owoców nie uważało się nawet za pożywienie — aby się tak stało, musieli zjawić się uczeni z tymi swoimi witaminami.

Karel Čapek, Rozmowy z Tomášem Garriguem Masarykiem, tłum. Andrzej Czcibor-Piotrowski, Leszek Engelking, Książkowe Klimaty, 2015

And yet the Dutch were still amused by what they saw as the almost excessive politeness of the British soldier: ‚Thank goodness there are also funny moments,’ an anonymous woman diarist wrote. ‚Yesterday evening, just when we were all going down into the cellar to sleep, and the children were already asleep, a Tommy comes very quietly down the stairs and says: „Would you mind keep as quiet as possible and not to use any lights?” A Boche would simply have said „Shut your mouth!”‚

Anthony Beevor, The Battle of Arnhem: The Deadliest Airborne Operation of World War II, Viking, 2018

Z pewnością nazizm nie jest jedynym barbarzyństwem, jakie pojawiło się na świecie, i potępianie dziś już niegroźnej nazistowskiej przemocy służy wielu ludziom do przemilczenia innych aktów gwałtu, popełnianych na innych ofiarach, innej rasy i koloru skóry, do uspokajania swego sumienia za pomocą wyznania antyfaszystowskiej wiary. Ale jest też prawdą, że nazizm stanowi apogeum, nie przekroczony nigdy szczyt hańby, najściślejszy związek, jaki kiedykolwiek istniał między społecznym ładem a bestialstwem.

Claudio Magris, Dunaj, tłum. Joanna Ugniewska, Anna Osmólska-Mętrak, Wydawnictwo Literackie, 2018